Sau đây là bản dịch bài viết của Stephen Gowans, ngày 23/12/2013. Trong bài viết, tác giả dùng cụm từ “chủ nghĩa
xã hội” hoặc “chủ nghĩa xã hội Xô-viết” đồng nhất với kinh tế kế hoạch theo mô
hình Liên Xô.
Liên Xô đã giải
thể cách đây 22 năm, ngày 26/12/1991. Bên ngoài các nước cộng hòa cũ của Liên
Xô, người ta tin rằng các công dân Xô-viết tha thiết mong muốn điều này; rằng
Stalin bị căm ghét như là một kẻ bạo ngược đê tiện; rằng kinh tế xã hội chủ
nghĩa của Liên Xô chưa bao giờ hoạt động, và rằng, theo cách nói xúc động của
các nhà báo, nhà chính trị và sử gia phương Tây, công dân Liên Xô cũ yêu thích cuộc sống họ có
ngày nay dưới nền dân chủ tư bản chủ nghĩa hơn cái chế độ áp bức, độc tài của
nhà nước một đảng đứng trên một nền kinh tế XHCN xơ cứng, ọp ẹp và không thể hoạt
động được.
Không một niềm
tin nào ở trên là đúng.
Huyền
thoại #1. Liên Xô không có sự ủng hộ của quần chúng nhân dân. Ngày
17/3/1991, chín tháng trước khi Liên Xô tan rã, các công dân Liên Xô đã bỏ phiếu
ở cuộc trưng cầu dân ý hỏi rằng họ có ủng hộ giữ nguyên Liên Xô hay không. Trên
3/4 bỏ phiếu đồng ý. Như vậy, phần lớn người dân Liên Xô muốn duy trì Liên
Xô.[1]
Trong một bài báo tháng 5-6/2004 của tờ Foreign Affairs (Flight from Freedom: what Russians Think and Want/Bay từ Sự tự do: Người Nga nghĩ gì và muốn làm gì), sử gia Harvard chống cộng Richard Pipes đã trích dẫn một cuộc thăm dò ý kiến mà trong đó người Nga được đề nghị liệt kê 10 nhân vật vĩ đại nhất mọi thời gian. Những người tham dự được tìm những hình tượng ở bất kỳ nước nào, chứ không chỉ riêng người Nga. Stalin đứng thứ tư sau Pyotr đại đế, Lênin và Pushkin,...quá nhiều cho sự tức giận của Pipes. [3]
Huyền thoại #4. Bây giờ, họ đã trải nghiệm, và công dân của Liên Xô cũ yêu thích CNTB hơn. Ngược lại, thực tế là họ yêu thích hệ thống kinh tế kế hoạch Xô-viết hơn, đó chính là CNXH. Trong một cuộc thăm dò ý kiến gần đây xem hệ thống kinh tế xã hội nào được ủng hộ, những người Nga đã trả lời rằng [7]:
- Kế hoạch hóa nhà nước và phân phối, 58%
- Tư hữu và phân phối, 28%
- Khó nói, 14%
- Tổng cộng: 100%
Cũng theo một thăm dò ý kiến khác trích dẫn bởi Pipes, 3/4 số người Nga hối tiếc về sự tan rã của Liên Xô [10], hầu như không có những gì bạn sẽ nghĩ về những người dân được cho là giải phóng từ một nhà nước được cho là áp bức và một nền kinh tế chậm chạp, ù ì.
Huyền thoại #6. Công dân Liên Xô cũ bây giờ sống tốt hơn. Chắc chắn là một vài người tốt hơn. Nhưng còn phần lớn thì sao? Biết rằng có nhiều người yêu thích hệ thống XHCN cũ hơn là hệ thống TBCN bây giờ và nghĩ rằng sự tan rã của Liên Xô gây hại nhiều hơn là tốt đẹp, ta có thể suy luận rằng phần lớn không sống tốt hơn trước, hoặc ít nhất là họ không thấy bản thân họ như thế. Quan điểm này được xác nhận ít nhất là khi nhìn vào tuổi thọ. Trong một bài báo ở tạp chí The Lancet về y khoa, có tiếng của Anh, nhà xã hội học David Stuckler và nghiên cứu viên y khoa Martin McKee chứng minh rằng sự chuyển tiếp sang CNTB ở Liên Xô cũ gây giảm mạnh tuổi thọ, và rằng “một số ít nước cộng sản cũ đã thu lại được mức tuổi thọ trước thời kỳ chuyển giao”. Ví dụ tuổi thọ đàn ông ở Nga vào năm 1985, tức là dưới chủ nghĩa cộng sản, là 67 tuổi. Năm 2007, tuổi thọ đó là dưới 60. Tuổi thọ lao dốc 5 tuổi giữa các năm 1991 và 1994.[11] Sự chuyển tiếp sang CNTB khi đó đã gây ra vô số ca tử vong trẻ sơ sinh, và tiếp tục gây ra tỷ lệ tử vong cao hơn so với thời xã hội chủ nghĩa (có tính nhân văn hơn). Một nghiên cứu năm 1986 của Shirley Ciresto và Howard Waitzkin dựa trên dữ liệu của Ngân hàng Thế giới, cho thấy rằng các nền kinh tế XHCN của khối Xô-viết đã tạo ra những kết quả có lợi theo các chỉ số về chất lượng cuộc sống như tuổi thọ, tỷ lệ tử vong của trẻ, lượng calo, hơn hẳn những nền kinh tế TBCN ở cùng trình độ phát triển kinh tế, và ngang với các nền kinh tế TBCN ở trình độ phát triển cao hơn. [12])
Khi nhìn vào sự chuyển tiếp từ nhà nước một đảng sang nền dân chủ đa đảng, Pipes nhắc tới một cuộc thăm dò ý kiến cho thấy người Nga coi nền dân chủ là lừa gạt. Trên 3/4 số người dân tin rằng “nền dân chủ là cái vỏ để bè lũ giàu có điều khiển chính phủ”.[13] Ai nói người Nga không sáng suốt?
Huyền thoại #7. Nếu công dân Liên Xô cũ thực sự muốn quay trở lại CNXH, họ chỉ cần bỏ phiếu có là xong. Nếu vậy thì quá đơn giản. Các hệ thống TBCN được thiết kế để có thể ban hành các chính sách công có lợi cho các nhà tư bản, chứ không phải là quần chúng nhân dân, nếu lợi ích của quần chúng là ngược lại với lợi ích của các nhà tư bản. Ví dụ như Obamacare, nước Mỹ không có đủ bảo hiểm y tế công. Tại sao? Theo như các cuộc thăm dò ý kiến, phần lớn người Mỹ muốn có nó. Vậy sao họ không bỏ phiếu? Đương nhiên, câu trả lời là có những lợi ích tư bản mạnh mẽ, chủ yếu là các công ty bảo hiểm tư nhân, đã sử dụng của cải và các mối quan hệ của họ để chặn một chính sách công làm giảm lợi nhuận của họ. Những gì phổ biến không phải luôn luôn chiếm ưu thế trong các xã hội mà những người sở hữu và điều khiển kinh tế có thể sử dụng tài sản của họ và các mối quan hệ để thống trị hệ thống chính trị, để thắng thế trong các cuộc đua đặt lợi ích thượng lưu chống lại lợi ích quần chúng. Như Michael Parenti đã viết,
Chủ nghĩa tư bản không chỉ là một hệ thống kinh tế, mà là cả một trật tự xã hội. Một khi nó đã được thiết lập thì sẽ không có chuyện bỏ phiếu xóa bỏ sự tồn tại của nó bằng cách bầu những người XHCN hoặc cộng sản. Họ có thể nắm các chức vụ, trừ của cải quốc gia, các mối quan hệ tư hữu cơ bản, luật pháp cơ bản, hệ thống tài chính và cấu trúc nợ cùng với truyền thông quốc gia, quyền lực cảnh sát và các thiết chế nhà nước đã được tái cấu trúc một cách cơ bản. [14]
Cách để người Nga quay lại CNXH phải giống với cái cách họ đã làm lần đầu tiên, đó là thông qua cách mạng, chứ không phải bầu cử - và các cuộc cách mạng không đơn giản xảy ra bởi vì người dân thích hệ thống nào hơn hệ thống họ đang có. Các cuộc cách mạng xảy ra khi cuộc sống không thể sống được nữa theo cách cũ – và người Nga đã không chạm tới cái mốc mà cuộc sống họ sống không thể chịu đựng được nữa.
Một điều thú vị, năm 2003 có một cuộc thăm dò hỏi xem người Nga họ sẽ phản ứng thế nào nếu những người cộng sản nắm lại quyền lực. Gần 1/4 sẽ cổ vũ chính quyền mới, 1/5 sẽ hợp tác, 27% sẽ chấp nhận nó, 16% sẽ di cư, và chỉ có 10% sẽ chống đối. Hay nói cách khác, với mỗi người Nga chống lại sự nắm quyền của những người cộng sản, thì có 4 người sẽ ủng hộ hoặc hợp tác, và 3 sẽ chấp nhận [15] – đó không phải là điều bạn sẽ kỳ vọng nếu bạn nghĩ rằng người Nga vui sướng thoát khỏi sự khốn khổ dưới chủ nghĩa cộng sản.
Do đó, sự ra đi của Liên Xô được hối tiếc bởi những người trực tiếp biết Liên Xô (nhưng không phải bởi những nhà báo, nhà chính trị hay sử gia phương Tây, những người chỉ biết CNXH Xô-viết thông qua lăng kính hệ tư tưởng TBCN của họ). Bây giờ họ đã có trên hai thập kỷ với nền dân chủ đa đảng, doanh nghiệp tư nhân và một nền kinh tế thị trường, người Nga không nghĩ những thiết chế này là những kỳ quan mà các chính trị gia và truyền thông phương Tây đã mang tới cho họ. Phần lớn người Nga mong muốn quay trở lại hệ thống kinh tế kế hoạch Xô-viêt, tức là CNXH.
Kể cả như vậy, những thực tế này bị che lấp sau một đống tuyên truyền với mật độ đạt cực điểm vào ngày Liên Xô tan rã. Chúng ta được cho là tin tưởng rằng ở nơi sinh ra chủ nghĩa xã hội, thì CNXH bị căm ghét một cách phổ biến và không thể hoạt động – mặc dù chẳng có khẳng định nào là đúng cả.
Tất nhiên, những quan điểm chống Xô-viết có vị trí bá quyền ở trung tâm của CNTB là không có gì đáng phải ngạc nhiên. Liên Xô bị chửi rủa bởi hầu hết những người phương Tây: những kẻ Trotskist, bởi vì Liên Xô được xây dựng dưới sự lãnh đạo của Stalin (chứ không phải bởi những kẻ Trotskist); những kẻ dân chủ xã hội, bởi vì những người Xô-viết đã làm cách mạng và lật đổ CNTB; bởi những nhà tư bản vì lý do hiển nhiên; và bởi truyền thông đại chúng (mà được sở hữu bởi các nhà tư bản) và các trường học (mà chương trình giảng dạy, định hướng tư tưởng và nghiên cứu kinh tế, chính trị bị ảnh hưởng mạnh mẽ bởi họ).
Vì thế, nhân ngày Liên Xô tan rã của Liên Xô, chúng ta không nên ngạc nhiên khi phát hiện ra những kẻ thù của CNXH sẽ trình bày góc nhìn về Liên Xô một cách trái ngược với những người đã thực sự trải nghiệm Liên Xô, với những gì mà nền kinh tế XHCN đã đạt được và với những gì mà những người bị tước mất CNXH thực sự mong muốn.
1.”Referendum on the preservation of the USSR,” RIA Novosti, 2001,http://en.ria.ru/infographics/20110313/162959645.html
2. Guy Gavriel Kay, “The greatest Russians of all time?” The Globe and Mail (Toronto), January 10, 2009.
3. Richard Pipes, “Flight from Freedom: What Russians Think and Want,” Foreign Affairs, May/June 2004.
4. Robert C. Allen. Farm to Factory: A Reinterpretation of the Soviet Industrial Revolution, Princeton University Press, 2003. David Kotz and Fred Weir. Revolution From Above: The Demise of the Soviet System, Routledge, 1997.
5. Allen; Kotz and Weir.
6. Stephen Gowans, “Do Publicly Owned, Planned Economies Work?” what’s left, December 21, 2012.
7. “Russia Nw”, in The Washington Post, March 25, 2009.
8. Pipes.
9. Neli Espova and Julie Ray, “Former Soviet countries see more harm from breakup,” Gallup, December 19, 2013, http://www.gallup.com/poll/166538/former-soviet-countries-harm-breakup.aspx
10. Pipes.
11. Judy Dempsey, “Study looks at mortality in post-Soviet era,” The New York Times, January 16, 2009.
12. Shirley Ceresto and Howard Waitzkin, “Economic development, political-economic system, and the physical quality of life”, American Journal of Public Health, June 1986, Vol. 76, No. 6.
13. Pipes.
14. Michael Parenti, Blackshirts & Reds: Rational Fascism and the Overthrow of Communism, City Light Books, 1997, p. 119.
15. Pipes.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét